Filipinler’in Mindanao, Palawan ve Sulu takımadalarıyla diğer güney adalarında yaşayan Müslüman topluluklar Morolar ismiyle anılıyor.
Filipinler nüfusunun yaklaşık yüzde 11’ini oluşturan, yaşam biçimleri nedeniyle ön yargılara maruz kalan ve ihmal edilen Morolar, İslamiyeti 14. yüzyılda kabul etti.
Yüzyıllardır sahip oldukları özgürlükleri, 16.yüzyılın başında İspanyol ların Filibinleri işgali, 1898’de Amerikalılar ardından 1946’da Hiristiyanların oluşturduğu Filipinliler ülkeye hakim oldu. 1972 yılında Müslüman halktan Nur Misuari ve Selamet Haşim’in öncülüğünde Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MUKC) kuruldu. 1976 Nur Misuari’nin Aralıkta Trablus’ta Filibinler Devleti’nin taraf olduğu “Trablus Agremanı” görüşmelerine Mor oluları temsilen katılarak”özerklik” şartlarını kabul etmesi MUKC’yi ikiye böldü.Selamet Haşim,MUKC’den ayrılarak kendilerine sunulan şartların aldatmaca olduğunu, Bangsamoro Müslümanlarının “bağımsızlığı” hak ettiğini ve özgür olana dek görüşmeleri sürdürmeleri gerektiğini ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi’ni (MİKC) 1976 yılında kurarak.Filibinler’in güneyinde bağımsız bir devlet ilan etti.Taraflar arasında 1997 yılında ateşkes görüşmeleri başladı. 2012 yılında ise barış barış görüşmelerinin yeniden başlaması ile hükümet ile MİKC arasında ateşkes ilan edildi. Filipinler devleti ile Morolu Müslümanlar arasında 40 yılı aşkın süredir devam eden çatışmalarda 120 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 2 milyon kişi mülteci durumuna düştü.
Moro barış görüşmeleri, Filipinler’de 2016 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimini, 22 yıl Mindanao adasındaki Davao kentinin belediye başkanlığını yürüten Rodrigo Duterte’nin kazanmasıyla ivme kazandı.Duterte, seçim kampanyalarında çatışma ortamının sonlandırılması vaadinde bulunmuştu.
Yaklaşık 12 bin silahlı üyesi bulunan MİKC ile merkezi hükümet arasında, Mindanao’da 2016’da, Bangsamoro adlı yeni bir özerk bölge oluşturulmasında mutabakata varıldı.
MİKC, 2017’de hükümet ile vardıkları barış anlaşması kapsamında hazırladıkları yeni Bangsamoro Temel Yasa Tasarısı’nı Devlet Başkanı Duterte’ye sundu. Filipinler’de Kongre,
2018 Mayıs ayında Müslüman nüfusun yoğun yaşadığı Mindanao eyaletinin bir bölümü ve çevresindeki adalara özerklik tanınmasını öngören Bangsamoro Temel Yasası’nı onayladı.
Müslümanların yoğun yaşadığı Mindanao eyaleti çevresindeki adalara özerklik tanınması hakkındaki Bangsamoro Organik Yasa Tasarısı (BOL) 21 Ocak 2019 tarihide yapılan referandumda kabul edilerek özerk devlet kuruldu.
Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, temmuz sonunda imzaladığı Bangsamoro Organik Yasası’nı (BOL) Moro İslami Kurtuluş Cephesine (MİKC) teslim etti. Malacanang Sarayı’nda düzenlenen törende yasayı MİKC lideri El Hac Murad İbrahim’e teslim eden Duterte, burada yaptığı konuşmada, “on yılların çatışmasını sonlandırdıklarını” söyledi. BOL kapsamında Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi (ARMM) yerine kurulan Müslüman Mindanao’da Bangsamoro Özerk Bölgesi’ni (BARMM) 3 yıl yönetecek geçiş hükümetinin 80 üyesi yemin etti.Bangsamoro Müslüman Mindanao Özerk Devleti kurulmuş oldu.
Bölgede dini özgürlükler konusunda bağımsız olarak Şer’i hükümlerin uygulanacağı mahkemeler açılacak.Merkezi yönetim, Mindanao’daki idari yetkileri Bangsamoro hükümetine devir etti.
Özerk Müslüman devletin eğitim sistemi nasıl olacak.? Bangsamoro da medrese eğitimi gören okullarda yeni eğitim sistemi nasıl olmalıdır.? Hem dini ve hemde fen ve edebiyat derslerinin olacağı bir sistem nasıl oluşturulabilinir. Toplum Müslüman ve Hıristiyan lardan oluştuğundan eğitim geniş anlamda, insanların toplum standartlarını, inançlarını.kültürlerini, örf ve adetlerini ve yaşamayı kolaylaştıracak yolların kazanılmasın da etkili olan bir sistem nasıl olabilir.?
AB ve Almanya eğitim sistemini oluşmasında binalarda dahil yardım edebilecekleri konusunda teklif sunmuşlar.Batı devletleri, Japonya başta olmak üzere doğu devletleri eğitim konusunda ve diğer konularda cazip teklifler sunduklarını görüyor. Bangsamoro özerk devlet yetkilileri kabul etmeyerek Türkiye den yardım beklemektedirler. Ümmet sorumluluğu bilinci içersinde bize düşen görevlerimizi yerine getirmemiz gerekir.
Necati Ceylan
Avukat
Uluslararası Hukukçular Birliği Genel Sekreteri
